مشهورترین محدّث

 

 

بمناسبت روز بزرگداشت ثقةالاسلام کلینی

یکی از مشهورترین محدثان نامی شیعه، ثقة‏الاسلام محمّد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، معروف به «کلینی» است. کلینی اصالتا ایرانی و از روستای «کلین» واقع در 38 کیلومتری شهرری و ناحیه جنوب غربی جاده قم ـ تهران، نزدیک حسن‏ آباد کنونی است.

آرامگاه پدر کلینی، یعنی یعقوب بن اسحاق ـ که از بزرگان شیعیان آن روز بوده ـ هم ‏اکنون در قریه «کلین» بوده و زیارتگاه مردم آن سامان است.

• موقعیت کلینی در جهان اسلام

ثقة‏الاسلام کلینی در عصر امام حسن عسکری علیه‏ السلام متولد شد و با چهار سفیر و نماینده خاص امام زمان علیه ‏السلام ـ که در طول غیبت کوتاه آن حضرت، رابط بین شیعیان و امام زمان علیه ‏السلام بودند ـ هم عصر بود.

عموم طبقات، او را به ‏راستی گفتار و درستی کردار و احاطه کامل بر احادیث و اخبار می‌‏ستودند؛ به‏ طوری که نوشته‏‌اند شیعه و سنی در اخذ فتوا به وی مراجعه می‌‏کردند و در این خصوص، مورد وثوق و اعتماد هر دو فرقه بود. به همین جهت ملقب به ثقة‏الاسلام گشت و او نخستین دانشمند اسلامی است که به این لقب خوانده شده است.

کلینی در امانت و عدالت، تقوا و فضیلت، حفظ و ضبط احادیث ـ که همه از شرایط یک فرد محدث موثق جامع ‏الشرایط بوده است ـ مانند نداشت.

شیخ کلینی در شهر بغداد چشم از جهان فروبست. آرامگاهش امروز در ناحیه شرقی رود دجله، کنار پل قدیمی بغداد، زیارتگاه مسلمانان است.

• استادان کلینی

ثقة‏الاسلام کلینی در ری، قم، بغداد، کوفه و دیگر نقاط دور و نزدیک ممالک اسلامی ـ که امروز برای ما درست روشن نیست ـ در نیمه دوم سده سوم هجری، دانشمندان بزرگ، فقها و محدثان بسیاری را ملاقات کرده و از خرمن معلومات و محفوظات آنها خوشه‏‌ها چیده و بهره‏‌ها گرفته است.

احمد بن ادریس قمی، احمد بن محمّد بن سعید همدانی معروف به ابن عقده، احمد بن محمّد بن عاصم کوفی، احمد بن مهران، اسحاق بن یعقوب، حسین بن محمّد بن عمران اشعری قمی، علی بن ابراهیم قمی، عبداللّه‏ بن احمد بن عبداللّه‏ برقی، محمّد بن حسن صفار , ...

• شاگردان کلینی

این عده از فقها و محدثان بنام شیعه از جمله شاگردان کلینی به شمار می‌‏روند:

احمد بن ابراهیم، معروف به ابن ابی رافع صیمری، احمد بن کاتب کوفی، احمد بن علی بن سعید کوفی، جعفر بن محمّد بن قولویه قمی، عبدالکریم بن عبداللّه‏ بن نصر بزاز تنیسی، محمّد بن ابراهیم نعمانی، معروف به ابن ابی زینب ـ که از شاگردان مخصوص و نزدیکان او بود و کتاب الکافی او را نسخه‏ برداری کرده است ـ، محمّد بن احمد صفوانی ـ او نیز از شاگردان مخصوص او بود و کتاب الکافی را رونوشت کرده است ـ، محمّد بن محمّد بن عصام کلینی، هارون بن موسی تلعکبری شیبانی و...

• تألیفات کلینی

شیخ اجل طوسی این کتاب‏ها را جزء تألیفات کلینی به شمار آورده‏:

1. کتاب الرجال،

2.کتاب الردّ علی القرامطه،(1)

3. کتاب رسائل الائمّة علیهم‏السلام،

4. کتاب تعبیر الرؤیأ،

5. مجموعه شعر (مشتمل بر قصایدی که شعرا در مناقب و فضایل اهل‏بیت عصمت و طهارت علیهم ‏السلام گفته ‏اند)،

6. کتاب الکافی.

• وفات و مرقد کلینی

ثقة‏الاسلام کلینی پس از آن همه کوشش و تألیف و رواج و رونق مکتب خردپسند اهل‏بیت عصمت و طهارت علیهم‏ السلام، سرانجام در سال 328 یا 329 ـ که مصادف با آغاز غیبت کبرای امام زمان علیه ‏السلام بود ـ در شهر بغداد چشم از جهان فروبست. آرامگاهش امروز در ناحیه شرقی نهر دجله، کنار پل قدیم بغداد، معروف و زیارتگاه مسلمانان است.

پی نوشت:

1. قرامطه، فرقه‏اى که عقیده داشتند اسماعیل پسر امام صادق علیه‏السلام ، امام غایب است. اولین بار شخصى به ‏نام «قرمط» از مردم کوفه، چنین ادعایى کرد و پیروان او به ‏نام وى خوانده شدند.

منبع:

مرحوم حجت‌الاسلام علی دوانی، کتاب مفاخر اسلام، ج 3، ص 40 ؛ با اندکی تصرف