ماندگارترین اثر

 

 

کتاب «الکافی» یکى از مهم‏ترین و معتبرترین کتب حدیثى شیعه و ماندگارترین اثر ثقةالاسلام کلینى است. وی این کتاب را در مدت بیست سال تصنیف کرده است. علامه مامقانى مى‏نویسد: همانند کافى در اسلام نگاشته نشده و گفته مى‌شود این کتاب بر امام زمان علیه‌السلام عرضه شده و آن حضرت آن را پسندیده و فرموده است: «این کتاب براى شیعیان ما کافى است» (1)

این کتاب از سه بخش جداگانه تشکیل شده است:

• اصول‏‏ کافی

مؤلف گرانقدر در بخش اول کتاب، طى هشت عنوان (فصل) به تبیین اصول اعتقادى شیعه و برخى مطالب دیگر که با مسائل اعتقادى ارتباط دارد، پرداخته است.

وى هر عنوان را به ابواب مختلفى تقسیم کرده و در هر باب روایات متعددى را نقل کرده است. برخى از این عنوان‏ها بیش از دویست باب دارند. البته تعداد ذکر شده در هر باب بسیار متغیر است؛ گاه در یک باب، تنها یک روایت ذکر شده، در حالى که در بعضى ابواب، ده‏ها روایت آمده است.

عناوین اصلى کتاب و برخى ویژگى‏ها

1. عنوان العقل و الجهل که تنها یک باب دارد، مشتمل بر 34 روایت است. توصیه‏هاى امام کاظم (ع)به هشام، در این کتاب آمده است.

2. عنوان فضل العلم داراى ابواب پرشمارى است که مباحث برخى از آنها عبارت‏اند از: «وجوب دانش‏پژوهى»، «آنان که از راه دانش نان مى‏خورند»، «صفت علم»، «فضیلتِ دانش و دانشوران»،«نگارش و فضیلت آن»، «صفت عالم»، «تقلید»، «حق عالم»، بدعت و رأى و قیاس» «نهى از سخن بدون دانش»، «وجود همه نیازمندى‏هاى مردم در قرآن و سنت».

3. عنوان التوحید نیز به موضوعاتى چون: «حدوث عالم و پدید آورند? آن»، « پایین‏ترین درجات شناخت خدا»،« نهى از سخن گفتن در کیفیت او»،« باطل کردن نظری? دیدن خدا»،« صفات ذات خدا»،« اراده و دیگر صفات فعل خدا»،« معانى اسماء الهى»،« مشیّت و اراده»،« سعادت و شقاوت»،«جبر و قدر و امر بین الامرین» پرداخته شده است.

4. عنوان الحجة که پس از ایمان و کفر، گسترده‏ترین بخش کتاب اصول کافى است، روایات زیادى در بیش از یکصد و سى باب، نقل شده است.

‏5. عنوان الایمان و الکفر، گسترده‏ترین بخش اصول کافى و مشتمل بر بیش از دویست باب است. مباحث اصلى این کتاب عبارت‏اند از: «خلقت مؤمن و کافر»، «معنى اسلام و ایمان»،« صفات مؤمن و حقایق ایمان»،« اصول و فروع کفر»، «گناهان و آثار،درجات و انواع آنها»و«انواع کفر».

6. عنوان الدعاء در دو بخش تنظیم شده است:قسم اول در بیان فضیلت دعا و آداب آن است. در این بخش، ابتدا به «آثار دعا»،« تغییر قضاى الهى به وسیله دعا»، «شفاى همه دردها» و استجابت آن پرداخته شده، سپس آداب دعا همانند: «تقدّم در دعا»، «رو به قبله نشستن و یاد خدا در هنگام دعا»، «دعاى پنهان»، «اوقات مناسب دعا» و «اجتماع افراد در دعا» تبیین شده است.در بخش دوم، متن برخى ادعیه و اذکار کوتاه که به صورت مطلق یا ویژ? برخى از حالات است، گردآورى شده است. نظیر:دعا هنگام بیدار شدن و خروج از منزل، به دنبال نمازها، هنگام بیمارى‏ها، ویا هنگام قرائت قرآن.

7. عنوان فضل القرآن در چهارده باب، فضیلت حاملان قرآن، و نیز فضیلت تعلّم، حفظ ، قرائت و ترتیل آن را تبیین کرده است. همچنین مقدار فضیلت خواندن قرآن در هر روز نیز در این کتاب معیّن شده است.

8. عنوان العشرة، لزوم معاشرت، معاشرت نیک، معاشران خوب و بد و نیز برخى از آداب و وظایف معاشرت و روابط اجتماعى نظیر: سلام گفتن به یکدیگر، احترام بزرگسالان، احترام کریمان، رعایت امانت در جلسات، حق همسایه، حقّ همسر، نامه‏نگارى و... بررسى شده است.

کتاب «الکافی» یکى از مهم‏ترین و معتبرترین کتب حدیثى شیعه و ماندگارترین اثر ثقةالاسلام کلینى است. این کتاب از سه بخش جداگانه تشکیل شده است.

• فروع کافی

بخش دوم «فروع الکافی» نام دارد دربردارند? روایات مربوط به مسائل فقهى است. برخی عناوین موجود:

1. کتاب الطهارة، 2. کتاب الصلاة، 3. کتاب الزکاة والصدقه، 4.  کتاب الصیام، 5. کتاب الحج، 6. کتاب الجهاد، و ...

فروع کافى بزرگ‏ترین بخش کتاب کافى به حساب مى‏آید.

• روضه کافی

در سومین بخش از کتاب کافى که به نام «روضه» شهرت دارد، روایات مربوط به موضوعات مختلف و متنوع، بدون هیچ ترتیب و نظم خاصى گردآورى شده است. براى نمونه، به برخى از موضوعات آن اشاره مى‏شود:

1. تأویل و تفسیر برخى آیات قرآن مجید

2. توصیه‏ها و اندرزهاى ائمه علیهم السلام

3. رؤیا و انواع آن‏

4. دردها و درمان‏ها

5. کیفیت آفرینش جهان هستى و برخى از پدیده‏هاى آن‏

6. تاریخ بعضى از پیامبران بزرگ

7. فضیلت شیعه و وظایف آن‏

8. برخى مسائل تاریخ صدر اسلام و زمان خلافت امیرمؤمنان‏

9. مهدى علیه السلام و صفات او و نیز اصحاب و ویژگى‏هاى زمان حضور او

10. تاریخ زندگى برخى اصحاب و اشخاص، نظیر ابوذر،سلمان، جعفر بن ابى طالب.

پی نوشت:

1- تنقیح المقال، ج 3، ص 202

منبع:

مدنی بجستانی، سید محمود، کتاب فرهنگ کتب حدیثی شیعه.